Nghệ thuật trong gió – Trải nghiệm nhuộm chàm tie-dye của người dân tộc Bạch ở Đại Lý

Tại thành cổ Đại Lý tràn ngập ánh nắng. Trong một chuyến du lịch tới Đại Lý – Lệ Giang, tôi và bạn bè tò mò về một trải nghiệm mới. Được ngồi quây quần bên nhau, vừa trò chuyện vui vẻ về những câu chuyện đời thường. Vừa cùng nhau tạo nên những tác phẩm nhuộm độc đáo bằng phương pháp buộc nhuộm cổ xưa. Nhuộm chàm tie-dye không chỉ là một loại hình thủ công mỹ nghệ mà còn là một cách thể hiện nghệ thuật. Hòa quyện với thiên nhiên và văn hóa. Thông qua sự kết hợp của màu sắc và hoa văn, nhuộm tie-dye đã khắc họa rõ nét tình yêu cuộc sống và sự tôn kính thiên nhiên của người dân tộc Bạch.

Vẻ đẹp của thuốc nhuộm thực vật và kỹ nghệ nhuộm tie-dye

Trong nhuộm buộc, các loại thuốc nhuộm thường được sử dụng gồm có chàm, rễ cây thiến thảo, vỏ quả óc chó, cây cao su và hoa dâm bụt,… Những loại thuốc này được chiết xuất từ lá, rễ, thân, quả và hoa của cây cối. Chẳng hạn, rễ cây thiến thảo có thể chiết xuất thuốc nhuộm màu đỏ. Lá của cây chàm tạo ra màu xanh lam đậm, còn cây cao su cung cấp thuốc nhuộm màu nâu sẫm. Những thuốc nhuộm thực vật này không chỉ đa dạng về màu sắc mà còn thân thiện với con người và môi trường.

Quá trình nhuộm tie-dye giống như đang thực hiện một phép màu vậy. Chỉ cần dùng sợi dây nhẹ nhàng buộc vải thành những hình dạng khác nhau. Sau đó nhúng vào thùng thuốc nhuộm, nhìn màu sắc từ từ lan tỏa trên vải. Một cảm giác mong chờ và bất ngờ ấy thật sự khiến người ta không thể dừng lại. Mỗi tác phẩm đều là một sự sáng tạo mới mẻ. Không có cái nào giống cái nào, tựa như những câu chuyện của thiên nhiên được kể trên vải.

Lịch sử và sự truyền thừa của nghệ thuật nhuộm tie-dye

Nghệ thuật nhuộm chàm tie-dye của người Bạch ở Đại Lý là một loại hình thủ công mỹ nghệ độc đáo và quyến rũ. Nguồn gốc từ hơn 1000 năm trước ở khu vực Trung Nguyên. Ngày nay, kỹ nghệ này chủ yếu phát triển ở các địa phương như Chu Thành hay dưới chân núi Thương Sơn ở thành phố Đại Lý. Nhuộm tie-dye từng được gọi bằng nhiều tên khác nhau như “Trát hà”, “Giảo hà”, “Giáp hà” và “Nhiễm hà”. Những cái tên nói lên kỹ thuật nhuộm truyền thống và độc đáo của dân gian Trung Quốc.

Quy trình nhuộm rất đặc biệt, bao gồm nhiều công đoạn và kỹ thuật. Như thiết kế hoa văn, in hoa, buộc vải, ngâm thuốc, nhuộm vải, hấp, phơi khô, tháo dây, giặt và cán vải. Trong đó, hai công đoạn quan trọng nhất là buộc hoa và nhuộm màu. Thông qua việc sử dụng sợi dây, sợi chỉ để buộc, khâu, thắt và kết hợp vải trước khi nhuộm. Kỹ thuật này tạo nên những họa tiết và sắc màu độc đáo. Nghệ thuật nhuộm của người Bạch thường sử dụng hai màu chủ đạo là trắng và xanh lam. Màu trắng tượng trưng cho sự may mắn còn màu xanh lam đại diện cho hy vọng, sự giản dị và chân thành.

Những người thợ nhuộm địa phương đã kể cho chúng tôi nghe nhiều câu chuyện và truyền thuyết thú vị. Qua những câu chuyện ấy, tôi cảm nhận được một dòng chảy thời gian của một nghệ thuật. Đây không chỉ là một nghề thủ công mà còn là một di sản văn hóa quý báu. Chứa đựng sự khéo léo và tâm huyết của bao thế hệ người dân.

Sự hòa quyện của thiên nhiên và văn hóa

Nghệ thuật nhuộm tie-dye của người Bạch ở Đại Lý không chỉ thể hiện sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Đây còn minh chứng cho tình yêu cuộc sống của người dân nơi đây. Mỗi mảng màu, mỗi họa tiết trên vải đều là dấu ấn của sự truyền thừa văn hóa. Trải nghiệm tự tay buộc vải, tạo hoa văn, nhúng thuốc nhuộm,.. Không chỉ là học hỏi một kỹ thuật thủ công truyền thống mà còn là một lần gột rửa tâm hồn. Những tác phẩm được phơi tung bay trong gió. Một bản hòa tấu của thiên nhiên, dịu dàng và rực rỡ, khiến lòng người say đắm mãi không thôi.